- نویسنده : امید حسینی
حمام علی قلی آقا Ali Gholi Agha hammam یکی از معروف ترین مکان های تاریخی شهر اصفهان است. حمام علی قلی آقا واقع در شهر اصفهان می باشد و امروزه به موزه ایی برای علاقه مندان به ایرانگردی تبدیل شده است. موزه حمام علیقلی آقا نمونه ایی به ارج نهادن و فرهنگ هم نوع دوستی ایرانیان در قدیم بوده در کل حمام برای افرادی که در گذشته زندگی می کردند ، مکانی بیشتر از محل شست و شو بود. در آن زمان می توانستند آشنایان خود را در حمام عمومی ملاقات کنند و از وضعیت یکدیگر بیشتر آگاه باشند، مقدمات آشنایی بعضی از ازدواج ها در آنجا امکان پذیر بود و حمام محل قسمتی از جشن های مربوط با زایمان و عروسی ها و حتی مکان شستن عزیزانشان هم بعد از مرگ بود. گرمابه علیقلی آقا در کنار مسجد علی قلی آقا , زورخانه علی قلی آقا و بازار علی قلی آقا قرار دارد. موزه حمام علیقلی آقا اصفهان هر روزه پذیرای گردشگران داخلی و خارجی می باشد. هم اکنون صنایع دستی beautiful handicraft زیبایی در مجموعه علی قلی آقا وجود دارد. از آن زمان سال ها زیادی می گذرد و حمام های عمومی دیگر نه فقط کارکرد های قبلا را نداشتند به دلیل اینکه بعضی از آنها سرپا مانده بودند. در بین حمام های عمومی شهرها، فقط آنهایی که از خطر نابودی نجات پیدا کرده بودند از هنر زمانه بهره برده شدند و در حال حاضر به صورت موزه مردم از آن ها دیدن می کنند یا حتی به شکل سفره خانه و اقامتگاه استفاده می شوند.یکی از این نمونه های زیبا در محله بیدآباد اصفهان یا نام (حمام علی قلی آقا) وجود دارد. این حمام قسمتی از مجموعه ای شامل مسجد، حمام، 4 سوق و کاروانسرا می باشد که (علی قلی آقا) از خواجگان حرم شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی برای امور عام المنفعه آن را درست کرد. ساعت بازدید از موزه، از 9 صبح تا 7 بعد از ظهر است. هزینه ی بلیت 3500 تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی 20 هزار تومان است. حمام علی قلی آقا در اصفهان از معماری عصر صفویه بهره می برد.
چگونه به در شمال زاینده رود برسیم؟
در صورتی که اول راه شما خیابان مسجد سید می باشد از این خیابان به سمت خیابان آیت الله بید آبادی مقابل خیابان طیب بروید، و از آن از طریق کوچه می توانید به حمام علی قلی آقا برسید، البته تابلو راهنمایی برای پیدا کردن حمام در خیابان مسجد سید قرار گرفته است. چنان چه هم مبدا شما میدان شهدا است، با وارد شدن به خیابان جامی به حمام علی قلی آقا می توانید دست پیدا کنید. برای دست یافتن به حمام از اتوبوس و تاکسی یا هر وسیله نقلیه دیگری می تواند به آن جا بروید و حتی دوچرخه ای که در محدوده خیابان 4 باغ زیر کرایه داده می شود، استفاده نمایید.
مجموعه حمام علی قلی آقا از 2 حمام کوچک و بزرگ ساخته شده است؛ حمام بزرگتر برای مردان و حمام کوچک تر برای خانم ها بود. حمام علی قلی آقای اصفهان، یکی از بناهای زمان صفوی به شمار می رود. موزه حمام علی قلی آقا نگاه متفاوتی از روابط اجتماعی در سالیان دور است.
حمام بزرگ
سربینه:
ورودی این حمام بزرگ یک محوطه 8 ضلعی می باشد که بعد از طی کردن دو راهروی عمود به هم به رختکن متصل خواهد شد. برای ایجاد روشنایی اینجا در سقف گنبدی شکل حمام، روزنه هایی معروف به جام گاه قرار دارد که داخل آنها شیشه های عدسی و محدبی شکلی قرار دارد. این شیشه ها نه تنها از اتلاف انرژی جلوگیری خواهند کرد بلکه با شکستن نور، روشنایی را در محوطه پخش خواهند کرد. ضمن آنکه به خاطر این حالت شیشه ها، هیچکس نمی تواند از روی پشت بام، داخل حمام را نگاه کند. موزه حمام علی قلی آقا اصفهان یکی از ماندگارترین اثرهای تاریخی در نوع خود می باشد.
در فضای سربینه، 4 حوض داخل سکوها قرار گرفته است تا مراجعان پیش از وارد شدن به سکو، پاهایشان را در آنها شستشو دهند. سربینه توسط یک راهرو به گرم خانه اتصال پیدا می کند. یک نکته جالب در این حمام وجود دارد این است که در چند جای حمام در اطراف حوضچه ها، سنگ های 1 تکه و سفید رنگی به اندازه 1 متر می توانید ببینید که سطح آن ها آجدار می باشد و برجستگی های ملایمی بر روی آن می توانید ببینید. سنگ ها همچون تکیه گاه صندلی به صورت عمود بر حوضچه ها ساخته شده بودند که احتمال می رود نقش ماساژور را داشته باشند.
گرم خانه :
سنگ های مرمر کف گرمخانه را تزئین کرده است به این شکل کف آن همیشه گرم خواهد بود. اطراف دیوار گرمخانه با کاشیکاری و نقش های گل و اسلیمی تزئین شده است. در اینجا، استخر بزرگی می بینید که به (چال حوض) معروف است و احتمال می رود برای آب تنی و غوطه ور شدن در آب گرم مورد استفاده قرار می گیرد. در 2 طرف محور اصلی این محیط 2 شاه نشین است که احتمالا یکی برای پرش در آب مورد استفاده قرار می گرفت و دیگری به عنوان جایگاه تماشاچیان استفاده می شد. در کنار گرمخانه با طی کردن چند پله، می توانید خزینه حمام را مشاهده کنید. در کنار خزینه هم 2 محل استحمام خصوصی قرار گرفته که معروف به شاه نشین است. استفاده از حمام علیقلی آقا در اصفهان برای عموم آزاد بوده.
حمام کوچک :
حمام کوچک طراحی شبیه به طراحی حمام بزرگ را دارد، تنها تفاوتی که وجود دارد این است که اندازه آن کوچکتر است. حمام کوچک محیط هایی با قاعده های هندسی و منظم را به وجود می آورد. قاعده سربینه این حمام مربعی شکل می باشد و سکوهایی با حوض های داخل آ نها در 3 ضلع قرار گرفته است. گرمخانه این حمام، محیطی با قاعده 8 و 0.5 متری است و 8 ستون سنگی، طاق بین آن را بر دوش دارند. محیط های کناره ای آن قسمت میانی با طاق های کوتاه تری را تحت پوشش خود دارد و مکان هایی برای شست و شو را به وجود آورده است. بعد از عبور چند پله از کف گرمخانه خواهید توانست وارد درگاه خزینه آن شوید.
سیستم گرمایشی:
آب استفاده شده هر 2 مام از چاهی به نام (چاه گاو) تامین می شود که در فضایی به اسم (گاورو) در غرب حمام قرار گرفته است. آب که از چاه خارج می شد و به مخزنی در پشت بام منتقل میشد و از آنجا به خزینه ها و حوضچه ها هدایت می شد. سیستم گرمایش حمام ها ، انبار سوخت، و گودال هایی که می توانستند خاکستر را جمع کنند که آنها درهم غرب حمام قرار گرفته بودند.
مهمانی رنگ ها
آن گونه که در وقف نامه حمام علی قلی آقای اصفهان ذکر شده بود، این مجموعه در نیمه اول قرن 12 هجری درست شد و در آخر در سال 1384 درهایش به عنوان موزه برای مردم باز شد. قدمت قسمتی از نقاشی و تزیینات های حمام مرتبط به زمان صوفی می باشد و قسمتی از نقاشی ها هم در زمان قاجار به آن افزوده شده است. مجسمه های فعلی هم مرتبط به سال های اخیر می باشد.
مخزن این حمام از آتش گرفتن مقدار زغال و چوب تامین می شد و حتی دود که از طریق آن به وجود می آمد داخل لوله هایی که در کف قرار داشت هدایت میشد تا برای گرم کردن و ضدعفونی و دیگر بخش ها هم استفاده شود، به این شکل از کم ترین انرژی موجود، بهترین استفاده را می بردند.
به دلیل اینکه اختلاف سطح بین مخازن و حوضچه ها به گردش در می آمد و برای به جریان انداختن آب، لوله ها را شیب دار می ساختند. یکی از مورد های که زمان نگاه کردن به حمام نظر شما را به خود جلب می کند . وجود بسیاری از فواره ها و جوی های آب می باشد که تقریبا در همه جا آن را می توانید ببینید.
آدرس موزه حمام علی قلی آقا اصفهان : خیابان مسجد سید – روبروی خیابان طیب – خیابان آیت الله بید آبادی
