- نویسنده : امید حسینی
در این مطلب قصد داریم یکی از بناهای تاریخی مذهبی شهر زیبای اصفهان به نام مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان ( Sheikh Lotfollah Mosque ) را از جهات مختلف به شما کاربران عزیز معرفی نماییم. در ابتدا سعی می کنیم تاریخچه مختصری از زمان ساخت این مسجد ارائه دهیم و در ادامه نیز به معرفی سایر ویژگی های جالب آن خواهیم پرداخت. اثار تاریخی اصفهان از گنجینه های تاریخی کشورمان محسوب می شوند .مساجد تاریخی اصفهان برای همگان شناخته شده اند. اگر قصد مسافرت به اصفهان را دارید پیشنهاد میکنیم دیدن این مکان تاریخی مذهبی را از دست ندهید. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار بگیرد. با ما همراه باشید. در کنار مسجد شیخ لطف الله فروشگاه های صنایع دستی handicrafts store از هنرهای زیبای اصفهان چشم هر بیننده ایی را به سمت خود خیره می کند.معرفی کامل مسجد شیخ لطف الله اصفهان
تماس با واحد فروش: 09019277512
تاریخچه مختصری از مسجد شیخ لطف الله
این مسجد معماری فوق العاده و ماهرانه ای از کاشی کاری را به معرض نمایش قرار داده است. طراحی و ساخت مسجد شیخ لطف الله در زمان اوج شکوفایی معماری دوره صفویه، دقیقا مصادف با شروع ساخت چهارباغ و باغ هزارجریب است. برخی از مورخان می گویند قبل از اینکه این مسجد ساخته شود، مسجد دیگری در این محل وجود داشته است که تقریبا خراب شده بود و این مسجد را به جای آن ساختند.در واقع شاه عباس اول برای تقدیر از مقام شیخ لطف الله در سال 1011 قمری دستور ساخت این مسجد را صادر نمود. ساخت، تکمیل و تزئین این مسجد حدودا 18 سال زمان برد که بعد ها به مسجد ملا فتح الله در بین مردم مشهور شد. کم کم با گذشت زمان نام این مسجد را به مسجد صدر تغیر دادند ولی در حال حاضر این مسجد با همان اسم اولی که مسجد شیخ لطف الله در بین مردم معروف می باشد.این مسجد به پیشنهاد یکی از محققین معماری ایرانی به نام آرتور پوپ و به فرمان رضاخان پهلوی مرمت و بازسازی کلی شد. علاوه براین در کتیبه نمای خارجی گنبد نشانه هایی موجود است که گویا مسجد شیخ لطف الله در سال ۱۳۱۵ نیز توسط اداره باستان شناسی مرمت و بازسازی شده است .
آشنایی با شیخ لطف الله میسی
در این قسمت می خواهیم به معرفی این شخصی که مسجد به نام او و بخاطر تجلیل از مقامش ساخته شده بپردازیم. در واقع شیخ لطف الله بن عبدالکریم بن ابراهیم بن علی بن عبدالعال که به شیخ لطف الله میسی معروف بود، یکی از دانشمندان و فقهای لبنانی بود که برای ترویج دین اسلام و مذهب شیعه از طرف پادشاهان صفوی به همراه چند تن دیگر مانند شیخ حسین بن عبدالصمد حارثی، پدر شیخ بهایی از لبنان به ایران دعوت شده بودند.
بعد از ورود شیخ لطف الله به ایران و اسکان ایشان در شهر مشهد، ابتدا از دانش دینی ملاعبدالله شوشتری بهره مند شد و بعد از مدتی نیز برای تدریس به قزوین مهاجرت کرد. با گذشت زمان اندکی آوازه ی او به شاه عباس رسید و شاه عباس نیز از او دعوت کرد تا به اصفهان برود.
وقتی که شیخ لطف الله به اصفهان مهاجرت کرد، شاه عباس دستور داد که برای او مدرسه و مسجدی ساخته شود که این مسجد برای تدریس علوم اسلامی و مذهبی برای شیخ لطف الله اختصاص داده شد. افراد زیادی برای اقامه نماز در این مسجد به شیخ لطف الله اقتدا می نمودند.
بررسی ویژگی های معماری مسجد شیخ لطف الله
- معماری مسجد شیخ لطف الله
یکی از شاهکارهای کاشی کاری و معماری قرن 11 هجری قمری همین مسجد شیخ لطف الله می باشد که به وسیله بهترین معمار سنتی ایرانی یعنی محمدرضا اصفهانی (فرزند استاد حسین بنا اصفهانی) طراحی و ساخته شد.
رنگهایی که در ساخت این بنا به کار رفته است عبارتند از سبز، آبی، سفید و نخودی که هنگام تابش نور بسیار چشم نواز هستند. استفاده از آجرهای مات در کنار کاشی های لعبی براق باعث ایجاد یک ترکیب بسیار جالب از بافت های متفاوت شده است.
- ورودی مسجد شیخ لطف الله
درب ورودی مسجد که تقریبا 400 سال قدمت دارد، از چوب چنار یکپارچه و به شیوه دو لنگه تهیـه شـده اند. قبلا جلوی مسجد یک حوض ۸ ضلعی زیبا وجود داشته است که از سال ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ این حوض را برداشتند و امروزه هیچ اثری از آن نیست.
- راهروی ورودی مسجد شیخ لطف الله
بعد از عبور از درب ورودی به مکانی 8 مانند می رسیم که ما را به سمت یک راهروی که به شبستان ختم می شود، راهنمایی میکند. این راهرو ۲۸ متر است در طراحی آن از کاشی های هفت رنگ با رنگ غالب آبی و سبز بسیار جذاب و زیبا استفاده شده است. اگر چند قدم به سمت راست بردارید پنجره مشبکی را خواهید دید که شبستان را به شما نشان می دهد.
- دیوار و سقف مسجد شیخ لطف الله
یک مقدار کف مسجد بالاتر از سطح میدان قرار گرفته است. مسجد شیخ لطف الله بر پایه یک 4 ضلعی استوار است که در ادامه در بخـش های بالاتر به 8 ضلعی مبدل میشـود و در آخر به شیوه یک دایره به ساقه ی گنبد متصل می شود. در واقع این تبدیل پلان مربع به گنبد دایره ای شکل، از معماری ساسانی گرفته شده است و در این مسجد به خوبی قابل مشاهده می باشد.
با توجه به اینکه گنبد مسجد بسیار سنگین است و فشار زیادی را به دیوار ها وارد می کند، سعی شده است تا دیوار ها را قطور تر و محکم تر بسازند تا بتواند فشار گنبد را تحمل نماید. قطر این دیوار ها در قسمت پنجره ها تقریبا 1 متر و 70 سانتی متر می باشند و در سایر بخش های اصلی نیز این قطر از 2 متر نیز می گذرد.
- معماری محراب مسجد شیخ لطف الله
محراب این مسجد را یکی از شاهکار های معماری مساجد می دانند. زیرا از کاشی کاری ها مقرنس و معرق خیلی زیبایی در آن استفاده شده است. طراحی محراب این مسجد به این صورت است که شبیه یک اتاق دندانه دار است که سقف آن با نقش های ظریف اسلیمی تزئین شده است.
نکته : داخل این محراب اسم معمار نیز ذکر شده است.
- طراحی گنبد مسجد شیخ لطف الله
یکی از مدورترین گنبد های ساخته شده در دنیا، گنبد مسجد شیخ لطف الله می باشد که به شیوه دو پوسته ی پیوسته تهیـه شـده و دهانه ای ۱۲ متری دارد. ارتفاع راس این گنبد تقریبا ۳۲ متر با سطح زمین اختلاف دارد که در مقایسه با سایر مساجد انـدکی کوتاه تر است. بلندی گنبد به حدی است که در کنار میدان قابل مشاهده و بر فضای میدان مسلط باشد.
در معماری ایرانی به گنبد هایی که نسبت ارتفاع آن ها به دهانه آن کمتر است، گنبد خفته می گویند که انجام این معماری آن با در نظر گرفتن مصالح آن زمان، کار سختی بوده است.
خمیدگی قسمت برآمدگی بزرگ گنبد، به صورت یکباره به سمت درون متمایل شده است و راس گنبد را شکل می دهد. خطوط اسلیمی مجلل و باشکوهی روی زمینه نخودی رنگ گنبد به چشم می خورد، که به زیباترین حالت ممکن هماهنگی در نقش و طرح و رنگ را به نمایش گذاشته اند. در حالی که بیشتر گنبدهایی که با کاشی پوشیده شده اند به رنگ آبی و فیروزه ای می باشند، در تزیینات این گنبد رنگ آبی سیر مورد استفاده قرار گرفته است. درون و بیرون این گنبد بسیار ویژه و خاص که یکی از زیباترین گنبدهای دنیا به حساب می آید، از کاشی های معرق پوشیده است. تعدادی از کاشی کاری های معرق درون و بیرون گنبد و کتیبه‌های خط ثلث آن با خط علیرضا تبریزی عباسی تزئین شده است و جلوه خیلی زیبا دارد.
یک ستاره 8 ضلعی که از کاشی های معرق رنگارنگ ساخته شده است، بدنه خارجی گنبد را ختم می کند. همچنین قله گنبد به کلاهکی که با کُره هایى منظم تزئین شده اند، می رسد. بدنه خارجی گنبد مسجد شیخ لطف الله نیز دارای کتیبه هایی است که سوره عظیم الشأن های شمس و دهر و کوثر روی آن هک شده است این سوره ها با خط ثلث با استفاده از کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی به چشم می خورد.
قابل ذکر است که این گنبد بر روى چند طاق بلند کنگره دار قرار گرفته است و در بالای این گنبد دایره‌اى که دارای منافذی است موجود است. این منافذ با استفاده از مواد تزئینی فلزى مرتب شده و باعث ایجاد ۱۶ پنجره مشبک شده اند. هرکدام از این پنجره ها یک جفت شبکه دارند که یکی را در درون و دیگری را در بیرون کار قرار داده اند. هر کدام از این شبکه ها نقش های اسلیمی بسیار زیبایی دارند که در فضاهای پر و خالی در آن ها تناسب خوبی دارند. فاصله این دو شبکه از هم تقریبا ۷۰/۱ سانتی متر می باشد و موجـب شکسته شدن دو مرحله ای نور و ایجاد نور پردازی بسیار جالبی به صورت غیر مستقیم می شود.
توجه داشته باشید که پنجره های مشبک نه تنها برای تامین روشنایی و تهویه ی بنا بسیار مفید هستند بلکه برای ایجاد فضای روحانی در مسجد نیر نقش مهمی را ایفا می کنند. در همـه ساعات روز بخـشی از نور خورشید از راه پنجره ها وارد فضای داخلی شبستان شده و نور مورد احتیاج را تامین میکند. ذکر این نکته نیز ضروریست که معمار، می‌توانست روزنه های بیشتری را جهت دریافت نور لازم در نظر بگیرد ولی به این تعداد روزنه اکتفا نمـوده تا این میزان نور مهار شده بر کاشی ها بتابد و دقت همگان را به زیبایی آن جلب نماید.
نویسنده : حسین نیکدل
آدرس مسجد شیخ لطف الله اصفهان : اصفهان، ضلع شرقی میدان نقش جهان، روبروی عمارت عالی قاپو
